Verzamelpost: 5 werkvormen om het schooljaar goed te beginnen

Het begin van een nieuw schooljaar biedt een mooie kans om een positieve sfeer te creëren, de band tussen leerlingen en docenten te versterken en leerlingen enthousiast te maken voor wat komen gaat. Bovendien leer je elkaar kennen. Hieronder staat een verzameling van werkvormen beschreven die in de afgelopen weken is gedeeld en welke zowel in het primair onderwijs (PO), voortgezet onderwijs (VO) als middelbaar beroepsonderwijs (MBO) toepasbaar zijn. De werkvormen zijn voorzien van een stappenplan, waarbij per onderwijsniveau mogelijke aanpassingen worden aangegeven.

Werkvorm 1: de kennismakingsbingo met ChatGPT

Doel: leerlingen leren elkaar en de docent beter kennen op een speelse manier.
Lesfase: activeren van voorkennis en kennismaking.

Stappenplan:

1. Voorbereiding:
   • Maak een bingokaart met vakjes die vragen of stellingen bevatten zoals “Heeft een huisdier”, “Is in de zomer op vakantie geweest”, of “Heeft een hobby.” Inspiratie nodig? Zoek naar bestaande kaarten of vraag ChatGPT.
   • Print genoeg kaarten voor elke leerling of zorg dat je deze digitaal deelt. Als PDF of afbeelding is de kaart ook digitaal in te kleuren op verschillende wijzen.
2. Instructie:
   • Leg uit dat leerlingen door de klas gaan lopen om medeleerlingen te vinden die voldoen aan de stellingen. Ze moeten een naam invullen in de vakjes.
3. Uitvoering:
   • Geef de leerlingen 10-15 minuten om zoveel mogelijk vakjes ingevuld te krijgen door verschillende klasgenoten.
4. Afsluiting:
   • Bespreek enkele interessante ontdekkingen uit de bingo. Dit zorgt voor een leuke groepsdynamiek.

Aanpassingen per niveau:

• PO: Houd de vragen eenvoudig en concreet, zoals “Heeft een broer of zus.”
• VO: Voeg wat diepgaandere vragen toe zoals “Wat is je favoriete boek?”
• MBO: Maak de vragen relevanter voor de opleiding, bijvoorbeeld “Heeft al werkervaring in de branche.”

Werkvorm 2: werkafspraken maken

Doel: Samen regels en verwachtingen vaststellen voor een prettige leeromgeving.
Lesfase: Verwerven van kennis over gedragsnormen en samenwerken.

Stappenplan:

1. Voorbereiding:
   • Bedenk enkele belangrijke thema’s zoals respect, samenwerken, en huiswerk.
2. Instructie:
   • Introduceer het idee van een klascontract waarin iedereen zich kan vinden.
   • Verdeel de klas in kleine groepjes en geef elk groepje een thema om over na te denken.
3. Uitvoering:
   • Laat de groepjes hun ideeën presenteren. Bespreek deze klassikaal en noteer de belangrijkste afspraken op een groot vel papier of digitaal document.
4. Afsluiting:
   • Maak van de besproken punten een definitief klascontract dat zichtbaar in de klas hangt of online gedeeld wordt.

Aanpassingen per niveau:

• PO: Houd de regels simpel en visueel aantrekkelijk, bijvoorbeeld door pictogrammen toe te voegen.
• VO: Focus op wederzijdse verwachtingen, zoals docent- en leerlingverantwoordelijkheden.
• MBO: Betrek elementen van professionaliteit en beroepshouding in het contract.

Werkvorm 3: levenslijn tekenen

Doel: reflecteren op persoonlijke mijlpalen en die delen met klasgenoten.
Lesfase: activeren van voorkennis en groepsvorming.

Stappenplan:

1. Voorbereiding:
   • Zorg voor tekenmaterialen zoals papier en stiften of gebruik een digitaal hulpmiddel.
2. Instructie:
   • Leg uit dat leerlingen hun levenslijn gaan tekenen, waarbij ze belangrijke momenten uit hun leven markeren. Geef voorbeelden zoals “Mijn eerste schooldag”, “Verhuizen”, of “Mijn favoriete vakantie.”
3. Uitvoering:
   • Laat de leerlingen hun levenslijn tekenen en minimaal drie momenten selecteren die ze willen delen met een klasgenoot of de hele groep.
4. Afsluiting:
   • Bespreek in tweetallen of kleine groepjes elkaars levenslijn en deel enkele verhalen met de hele klas.

Aanpassingen per niveau:

• PO: richt je op eenvoudige mijlpalen zoals verjaardagen of de eerste keer fietsen zonder zijwieltjes.
• VO: laat leerlingen ook nadenken over toekomstverwachtingen, bijvoorbeeld “Waar zie ik mezelf over vijf jaar?”
• MBO: leg nadruk op studiekeuzes en mogelijke carrièrepaden die ze willen volgen.

Werkvorm 4: groepspuzzel maken

Doel: Samenwerking bevorderen en een gevoel van eenheid creëren.
Lesfase: Verwerken van nieuwe informatie en groepsvorming.

Stappenplan:

1. Voorbereiding:
   • Print een grote afbeelding uit en knip deze in puzzelstukjes. Zorg dat elk stukje representatief is voor een thema zoals “Wat betekent samenwerken?”
2. Instructie:
   • Deel elk stukje uit aan een leerling en geef de opdracht om iets op het stukje te tekenen of te schrijven dat met het thema te maken heeft.
3. Uitvoering:
   • Laat de leerlingen individueel aan hun puzzelstukje werken. Daarna komen ze samen om de puzzel in elkaar te zetten en te bespreken wat ze hebben getekend of geschreven.
4. Afsluiting:
   • Hang de volledige puzzel op als symbool van de klasgroep.

Aanpassingen per niveau:

• PO: Maak de puzzel visueel eenvoudig en laat de leerlingen vooral tekenen.
• VO: Voeg meer abstracte thema’s toe zoals “Wat betekent vriendschap voor jou?”
• MBO: Laat de puzzel aansluiten bij de opleiding, bijvoorbeeld “Wat is voor jou een goede collega?”

Werkvorm 5: Energizer: Doe de wave!

Doel: Energie in de groep brengen en teamwork stimuleren.
Lesfase: Inzetten van energizers en teambuilding.

Stappenplan:

1. Voorbereiding:
   • Geen specifieke voorbereiding nodig, enkel een open ruimte.
2. Instructie:
   • Leg uit dat de klas in een kring gaat staan en een wave gaat creëren zoals je dat in een stadion ziet. Begin bij één leerling die start door zijn of haar handen de lucht in te steken.
3. Uitvoering:
   • De leerlingen moeten na elkaar de beweging overnemen totdat de wave rond is gegaan. Herhaal dit enkele keren, waarbij de snelheid of richting kan veranderen.
4. Afsluiting:
   • Gebruik de wave als opwarmer voor een volgende activiteit of om de les energiek af te sluiten.

Aanpassingen per niveau:

• PO: Houd het simpel en begeleid actief de uitvoering.
• VO: Voeg een competitief element toe door meerdere waves achter elkaar te laten doen zonder fouten.
• MBO: Maak de opdracht complexer door leerlingen een andere beweging te laten bedenken die de wave kan vervangen.

Op zoek naar andere werkvormen met AI? Kijk eens hier.